Trong thời đại số, phần mềm không chỉ là công cụ hỗ trợ công việc, mà còn là nền tảng vận hành cốt lõi của mọi doanh nghiệp – từ quản lý dữ liệu, vận hành tài chính đến chăm sóc khách hàng và bảo mật thông tin.

Tuy nhiên, nhiều doanh nghiệp hiện nay vẫn chưa thật sự đầu tư đúng mức vào việc lựa chọn và sử dụng phần mềm máy tính, đặc biệt là phần mềm bản quyền, dẫn đến hàng loạt rủi ro tiềm ẩn: từ lỗi hệ thống, mất dữ liệu cho đến vi phạm pháp luật.

Vậy phần mềm máy tính doanh nghiệp là gì? Tại sao cần quan tâm đến bản quyền phần mềm? Và làm thế nào để lựa chọn phần mềm phù hợp cho hoạt động kinh doanh?

Hãy cùng chúng tôi tìm hiểu trong bài viết dưới đây để xây dựng một nền tảng công nghệ vững chắc, an toàn và hiệu quả cho doanh nghiệp của bạn.

Phần mềm là gì?

Phần mềm (Software), viết tắt của phần mềm máy tính (Computer Software), là một tập hợp các chỉ thị (Instruction) hoặc câu lệnh được viết bằng một hoặc nhiều ngôn ngữ lập trình. Các chỉ thị hoặc câu lệnh này được sắp xếp theo một trình tự nhất định cùng với các dữ liệu hoặc tài liệu liên quan nhằm tự động thực hiện một số nhiệm vụ, chức năng hoặc giải quyết các vấn đề cụ thể. Tất cả các chương trình chạy trên máy tính đều được gọi là phần mềm.

Đặc điểm của Software là gì?

Trước đây, để tạo ra phần mềm máy tính, người ta phải làm việc trực tiếp với các con số 0 và 1 (hệ số nhị phân), hay còn được gọi là ngôn ngữ máy. Tuy nhiên, việc này rất khó khăn, tốn kém nhiều thời gian và công sức, đồng thời dễ xảy ra lỗi và không đảm bảo độ chính xác cao.

Để khắc phục những hạn chế này, hợp ngữ đã được phát minh, sử dụng các từ gợi nhớ tiếng Anh để thay thế cho những dãy số 0 và 1. Mặc dù vậy, hợp ngữ vẫn chưa thực sự hiệu quả và không đáp ứng đầy đủ nhu cầu của phần lớn người dùng máy tính, vì các câu lệnh của nó vẫn chưa mang ý nghĩa rõ ràng của các thao tác mà nó mô tả.

Từ những vấn đề này, vào những năm 1950, các lập trình viên đã nghiên cứu và xây dựng các ngôn ngữ lập trình mới, tạo ra các câu lệnh gần gũi hơn với ngôn ngữ tự nhiên. Đây chính là sự ra đời của các ngôn ngữ lập trình bậc cao.

Các tiêu chí đánh giá phần mềm máy tính là gì?

Phần mềm máy tính được đánh giá thông qua các tiêu chí sau:

• Tính năng: Khả năng cung cấp các chức năng thỏa mãn yêu cầu và mục đích đã xác định khi bắt đầu triển khai phần mềm. Các tính năng bao gồm: Tính phù hợp, tính chính xác, khả năng tương tác, tính bảo mật.
• Độ tin cậy: Đánh giá độ tin cậy của phần mềm giúp ước tính mức độ rủi ro kinh doanh và khả năng xảy ra các lỗi tiềm ẩn khi thử nghiệm ứng dụng.
• Hiệu quả: Khả năng đáp ứng hiệu năng một cách thích hợp nhằm tiết kiệm tài nguyên, tăng hiệu suất ứng dụng và khả năng mở rộng của phần mềm.
• Tính bảo mật: Đánh giá các biện pháp bảo vệ, ngăn chặn các vi phạm bảo mật đối với phần mềm và dữ liệu hệ thống, đồng thời ngăn chặn nguy cơ tấn công các lỗ hổng bảo mật gây tổn hại cho doanh nghiệp, v.v.
• Khả năng bảo trì: Khả năng kiểm tra, nâng cấp, thay đổi và phát triển phần mềm cho phù hợp với các yêu cầu, chức năng và môi trường mới.
• Kích thước: Đánh giá kích thước yêu cầu toàn bộ mã nguồn, bao gồm các tập lệnh cấu trúc cơ sở dữ liệu, mã nguồn thao tác dữ liệu, các tệp, v.v., phải được thu thập chính xác.

So sánh phần cứng và phần mềm máy tính

Bảng phân biệt phần cứng và phần mềm máy tính trên những tiêu chí cơ bản:

Tiêu chí	Phần cứng máy tính	Phần mềm máy tính
Tính chất vật lý	Là các thiết bị vật lý hữu hình, có thể nhìn thấy và cầm nắm được.	Không thể cầm hay sờ được, là tập hợp các chuỗi câu lệnh để phân tích và xử lý dữ liệu.
Thành phần cấu tạo	CPU, PSU, GPU, màn hình, …	Ứng dụng, hệ điều hành, trò chơi, driver
Sản xuất	Sản xuất như các loại máy móc thông thường.	Thiết kế và phát triển bởi các kỹ sư phần mềm.
Khả năng xâm nhập của virus	Không bị virus xâm nhập.	Có thể bị virus tấn công, gây hư hỏng và dừng hoạt động.
Cách vận hành	Vận hành dưới sự điều khiển của phần mềm.	Đưa ra các câu lệnh và chỉ thị để phần cứng thực thi công việc.
Cách khắc phục khi bị hư hỏng	Cần bảo dưỡng hoặc thay thế bằng linh kiện hay thiết bị mới.	Khắc phục nhanh chóng nhờ các bản sao lưu, bản vá lỗi và bản vá chất lượng.

Phần mềm máy tính gồm những loại cơ bản nào?

Phần mềm hệ thống

Phần mềm hệ thống là một loại phần mềm chuyên dụng được thiết kế để giúp vận hành và điều khiển phần cứng và phần mềm máy tính. Phần mềm hệ thống có các dạng chính như sau:

• Hệ điều hành: Đây là phần mềm cung cấp các tính năng và dịch vụ để điều khiển các chương trình khác chạy trên máy tính. Các thành phần chính của hệ điều hành bao gồm chương trình giám sát, bộ tải khởi động, vỏ và hệ thống.
• Hệ thống xuất nhập cơ bản (BIOS – Basic Input/Output System): Đây là phần mềm đầu tiên được khởi chạy khi máy tính hoặc laptop được bật. BIOS đóng vai trò quan trọng trong quá trình khởi động máy tính bằng cách sắp xếp thứ tự ổ cứng để khởi động hệ điều hành, hiển thị tín hiệu lên màn hình và nạp driver cho các thiết bị ngoại vi để chúng sẵn sàng hoạt động khi máy tính khởi động.
• Trình điều khiển thiết bị (Driver): Driver được ví như “cầu nối” giữa phần cứng và phần mềm. Đây là chương trình hoặc tập lệnh cho phép các chương trình máy tính và hệ điều hành tương tác với các thiết bị phần cứng trong máy tính. Một số ví dụ về driver bao gồm: driver card mạng, driver card màn hình, driver chipset, …
• Tiện ích (Utility Software): Đây là dạng phần mềm ứng dụng được thiết kế để hỗ trợ quá trình phân tích, tối ưu hóa và bảo vệ máy tính. Một số ví dụ quen thuộc của Utility Software bao gồm: công cụ kiểm tra tình trạng ổ đĩa, trình chống phân mảnh ổ cứng, …

Phần mềm ứng dụng

Phần mềm ứng dụng là tập hợp các chương trình được thiết kế để giải quyết và đáp ứng các nhu cầu công việc cụ thể của người dùng. Phần mềm ứng dụng không phải là phần mềm mặc định được cài đặt và gắn liền trên hệ thống máy tính. Chúng là các chương trình riêng biệt mà bạn có thể tải về, sử dụng hoặc gỡ bỏ khỏi hệ thống nếu không còn cần thiết.

Giao diện của các phần mềm ứng dụng thường thân thiện với người dùng và đơn giản để sử dụng, mang lại nhiều tiện ích hấp dẫn cho quá trình sử dụng máy tính. Phần mềm ứng dụng có hai dạng chính:

• Dạng tích hợp sẵn trên hệ thống.
• Phần mềm yêu cầu tải xuống và cài đặt, có thể gỡ bỏ khi cần thiết.

Một số phần mềm ứng dụng nổi tiếng

Một số phần mềm ứng dụng phổ biến hiện nay:

• Phần mềm văn phòng: Microsoft Office (PowerPoint, Word, Excel,…).
• Phần mềm diệt virus, mã độc: BKAV, Kaspersky Security Cloud, Windows Defender,…
• Phần mềm trình phát âm nhạc, video: VLC, Windows Media Player, Windows Photo, iTunes,…
• Phần mềm thiết kế đồ họa: Adobe Illustrator, Photoshop, Premiere, After Effects,…
• Phần mềm giải trí (game): LOL, Dota 2,…
• Phần mềm quản lý doanh nghiệp: ERP, CRM, SCM,…

Phần mềm lập trình

Phần mềm lập trình là một tập hợp các công cụ hỗ trợ các nhà phát triển viết, gỡ lỗi và bảo trì phần mềm hoặc các chương trình khác. Phần mềm lập trình giúp tạo, kiểm tra và bảo trì các ứng dụng hoặc chương trình, đồng thời hỗ trợ dịch ngôn ngữ lập trình sang ngôn ngữ máy. Người dùng thông thường không sử dụng loại phần mềm này.

Một số chức năng phổ biến của phần mềm lập trình bao gồm:

• Chỉnh sửa mã: Hỗ trợ lập trình viên viết mã với giao diện dễ sử dụng, kiểm tra cú pháp và đôi khi đề xuất tự động một số câu lệnh.
• Biên dịch và liên kết: Chuyển đổi mã nguồn viết bằng ngôn ngữ lập trình thành mã máy hoặc mã trung gian, sau đó liên kết với các thư viện hoặc module khác để tạo thành một chương trình hoàn chỉnh.
• Gỡ lỗi: Cung cấp công cụ giúp lập trình viên tìm và sửa lỗi trong mã nguồn của họ.
• Phân tích mã: Cung cấp phân tích về chất lượng mã, hiệu suất và các vấn đề khác.
• Quản lý dự án: Hỗ trợ tổ chức và quản lý các tệp, thư mục và tài nguyên khác của một dự án phần mềm.
• Hỗ trợ version control: Tích hợp với hệ thống quản lý phiên bản như Git để giúp lập trình viên quản lý các phiên bản khác nhau của mã nguồn.
• Emulator và simulator: Cho phép lập trình viên kiểm tra chương trình trong môi trường giả lập, phù hợp cho việc phát triển phần mềm trên các nền tảng khác nhau.

Tại sao doanh nghiệp cần trang bị phần mềm bản quyền?

Tuân thủ pháp luật

• Việc sử dụng phần mềm không bản quyền là vi phạm pháp luật và có thể bị xử phạt hành chính hoặc hình sự theo quy định về sở hữu trí tuệ tại Việt Nam.
• Thanh tra hoặc kiểm tra bất ngờ có thể dẫn đến phạt nặng, ảnh hưởng danh tiếng doanh nghiệp.

An toàn và bảo mật thông tin

• Phần mềm lậu thường bị chèn mã độc, virus, spyware… gây rủi ro an ninh mạng, mất dữ liệu khách hàng, bí mật kinh doanh.
• Phần mềm bản quyền có bảo mật cao hơn, được cập nhật thường xuyên để vá lỗ hổng bảo mật.

Hiệu suất và ổn định hệ thống

• Phần mềm chính hãng thường hoạt động mượt mà, ổn định, tương thích tốt với hệ thống và các phần mềm khác.
• Hạn chế lỗi hệ thống, treo máy, ảnh hưởng đến năng suất làm việc của nhân viên.

Hỗ trợ kỹ thuật chính hãng

• Khi gặp sự cố, doanh nghiệp sẽ nhận được hỗ trợ kỹ thuật từ nhà cung cấp, tiết kiệm thời gian và chi phí sửa lỗi.
• Một số phần mềm còn có đào tạo sử dụng và cập nhật tính năng mới miễn phí.

Tăng uy tín và hình ảnh doanh nghiệp

• Doanh nghiệp sử dụng phần mềm bản quyền thể hiện tính chuyên nghiệp, minh bạch và tôn trọng bản quyền.
• Là điểm cộng trong mắt đối tác, nhà đầu tư và khách hàng, đặc biệt khi hợp tác quốc tế.

Tối ưu chi phí dài hạn

• Tuy chi phí ban đầu cao hơn phần mềm lậu, nhưng tiết kiệm chi phí phát sinh do lỗi, vi phạm bản quyền hoặc bảo trì.
• Nhiều phần mềm có chính sách thuê bao linh hoạt, phù hợp với doanh nghiệp vừa và nhỏ.

Tổng hợp